Het is 2025 en eindelijk gebeurt het: in steeds meer Nederlandse gemeenten kun je gratis lid worden van de bibliotheek. Eindelijk. Rotterdam ging voorop, en nu vragen andere gemeenten zich af: moeten wij ook niet eens over de brug komen?
Voor mij roept het herinneringen op aan zo’n twintig jaar geleden, ergens rond 2005. In België zagen ze toen al dat zelfs een klein bedrag een grote drempel kan zijn.
Een lidmaatschap kostte daar vaak maar vijf euro per jaar – puur symbolisch.
En weet je wat er toen gebeurde? Nederlanders uit de grensstreek trokken massaal naar België. Op zoek naar boeken, naar verhalen, naar kennis. De brug bij Maaseik was op zaterdagen net zo goed een culturele snelweg. Niet om te shoppen, maar om te lezen.
Een beetje wrang
Er zat iets wrangs in. We zijn een van de rijkste landen ter wereld, maar voor een bibliotheekabonnement betaal je hier soms tientallen euro’s. In België was en is het vrijwel gratis.
De gedachte dat toegang tot boeken, films en muziek hier niet vanzelfsprekend was – dat schuurt. Alsof cultuur iets is voor mensen met geld. Terwijl het juist de mensen zónder zijn die het het hardst nodig hebben.
Het punt is: we hebben de bibliotheek te lang gezien als een luxe. Iets voor erbij. Maar in de kern is het net zo goed een publieke dienst als onderwijs of openbaar vervoer.
Daarom voelt dit nieuwe beleid ook als een inhaalslag. De drempel is weg. Waar je vroeger afhaakte op het inschrijfformulier of het prijskaartje, loop je nu gewoon binnen. Boek onder je arm, deur weer uit. Zo hoort het ook.
Waarom duurde dit zo lang?
Toch blijft de vraag hangen: waarom duurde dit zo ontzettend lang? België liet in de jaren 2000 al zien hoe het ook kan. Het verschil zit ’m niet in geld, maar in politieke wil. In visie.
In Nederland hebben we veel te lang gedacht dat de bibliotheek vooral een boekenuitleen was. Maar ondertussen is het veel meer dan dat. Het is een plek voor taalondersteuning, digitale hulp, een kop koffie en een goed gesprek.
Met dit besluit zegt Nederland eindelijk hardop wat in België al jaren vanzelfsprekend is: toegang tot informatie is geen luxe, het is een recht.
Geen profiteurs, maar voorlopers
Ik denk dan terug aan die Nederlanders in 2005, die de grens overstaken. Niet om te profiteren, maar omdat ze vooruit wilden. Omdat ze wisten wat waardevol was.
Ze liepen voorop. Ze lieten zien dat cultuur geen grenzen kent. En dat goede ideeën, net als boeken, bedoeld zijn om te delen.
Gratis lezen loont. Want ‘domheid’ – dat kost pas écht geld.
Laten we dus blij zijn met de gratis bibliotheek. Maar laten we daar niet stoppen. Een open deur is mooi, maar wat je erachter vindt moet uitnodigen om te blijven.
Dat betekent blijven investeren. In boeken, in mensen, in programma’s.
Want alleen dan is de bibliotheek echt wat ze hoort te zijn: een plek voor iedereen.
Marc
"A library is not a luxury but one of the necessities of life."
